Đặt tay trực tiếp lên mặt mâm. Ảnh: SK&ĐS.

Nhiều người đặt tay lên mặt một chiếc mâm. Đọc
thần chú và nó sẽ... tự quay. Trò chơi "kỳ lạ" này có ở miền Nam nước
ta, được nhiều người cho là thần bí. Các nhà khoa học đã thí nghiệm và
kết luận mâm quay là do... lực cơ học, chứ chẳng phải do tác dụng thần
bí nào cả.

Hiện tượng mâm quay

Trò chơi dân gian này đã xuất hiện ở nước ta từ
hàng trăm năm trước, được lưu truyền chủ yếu ở một số tỉnh phía Nam
(Bình Định, Lâm Đồng, Đà Nẵng..). Mâm quay có cấu tạo hình tròn, được
làm bằng gỗ, đồng, nhôm hoặc thuỷ tinh. Mâm được thiết kế đặt trên một ổ
trục để giảm ma sát khi quay. Người tham gia chơi đứng quanh, đặt tay
lên mâm và "ra lệnh" liên tục trong đầu: "Hãy quay"...

Quay thuận hoặc ngược chiều kim đồng hồ là do người
chơi quy ước với nhau khi bắt đầu thực hành thí nghiệm. Người chơi đọc
liên tục và khi thấy mâm bắt đầu quay (hoặc cảm giác mâm có xu hướng
quay) thì nương theo chiều quay của mâm mà đi theo, không được cản lại.
Khi mâm đã quay rồi, muốn dừng lại thì mọi người cùng đọc: "hãy dừng
lại". Đọc liên tục cho đến khi mâm dừng hẳn lại mới nhấc tay ra. Như
vậy, khi mọi người đặt tay lên mâm và cùng đọc khẩu lệnh thì mâm sẽ vâng
lời và quay (hay dừng) theo đúng câu thần chú mọi người đang đọc.

Vậy thực sự mâm quay có hiểu được ý nghĩ của con
người không?

Cuộc khảo nghiệm mâm quay

Để tìm lời giải đáp, Liên hiệp khoa học công nghệ
tin học ứng dụng (UIA) đã lập một đoàn công tác để khảo sát, tìm hiểu
bản chất của hiện tượng này. Theo nhận định ban đầu của Hội đồng khoa
học UIA, mâm có thể quay được khi và chỉ khi có một lực nào đó tác động
vào mâm tạo ra mômen quay - lực này nằm trong mặt phẳng của mâm, có
phương vuông góc với bán kính quay (tức là tiếp tuyến với đường tròn
quay).

Có 4 nguyên nhân có thể tạo ra mô men này, đó là:

- Tác động của điện từ trường,
- Tác động của lực sinh học,
- Tác động của lực cơ học và
- Tác động của sức mạnh siêu hình hay cõi giới tâm linh.

Đoàn khảo sát chọn địa điểm khá nổi tiếng về hiện
tượng mâm quay, là nhà hàng Phong Lan cạnh chùa Tàu, Đà Lạt, nơi báo chí
nói nhiều trong những năm qua. Chủ nhà hàng dành riêng một căn phòng để
chuyên biểu diễn tiết mục này.

Chiếc mâm quay làm bằng gỗ, đặt trên một ổ trục
quay được thiết kế khá công phu. Chủ nhà giới thiệu đây là chiếc mâm
"gia truyền", có từ thời ông nội, đồng thời giới thiệu cả cuốn sổ ghi
cảm tưởng của du khách về sự kỳ diệu của mâm quay.

Trước hết, đoàn công tác lật chiếc mâm ra khỏi ổ
trục quay, kiểm tra xem trong đó có cài các thiết bị có thể bị ảnh hưởng
của sóng điện từ điều khiển từ xa hay không. Phương án này nhanh chóng
được loại bỏ vì chẳng tìm được thiết bị nào, hơn nữa từ xa xưa, chiếc
mâm đã được biểu diễn như vậy, mà lúc đó cũng chưa thể có thiết bị điều
khiển từ xa bằng sóng điện từ như bây giờ. Trong đoàn khảo nghiệm còn có
một số nhà ngoại cảm nổi tiếng, họ cho biết không hề tìm thấy sự can
thiệp của cõi giới tâm linh trong căn phòng này.

Như vậy đã loại bỏ được hai khả năng là mâm quay
được do tác động của lực điện từ và cõi giới tâm linh.

Thí nghiệm dương tính

Để tiến hành thí nghiệm dương tính, nhóm nghiên cứu
đã làm theo đúng quy trình như các nhóm khác làm trước đây: Mọi người
đứng xung quanh, đặt tay trực tiếp lên mặt mâm và đọc lệnh cho mâm
"quay". Lần đầu ra lệnh mâm quay theo chiều kim đồng hồ. Sau hơn 4 phút
đọc "thần chú", mâm từ từ quay, càng lúc càng nhanh. Sau khoảng 5 phút,
mâm được yêu cầu "dừng lại". Thí nghiệm được lặp lại, nhưng ngược chiều
kim đồng hồ. Lần này, chỉ khoảng 3 phút mâm đã quay và khi muốn dừng lại
cũng chỉ mất hơn 1 phút.

Thí nghiệm âm tính

Cuộc thí nghiệm lần ba, giao cho mỗi người tham gia
một quả cầu, cỡ quả bóng bàn. Lần này mọi người không đặt tay trực tiếp
lên mặt mâm như trước mà phải đặt tay thông qua quả cầu trên mặt mâm.
Các quá trình đọc "khẩu lệnh" vẫn y nguyên như trước. Nhưng kỳ lạ thay,
mọi người đọc đến 30 phút mà mâm vẫn không nhúc nhích. Dù đổi "khẩu
lệnh" đọc ngược lại mâm vẫn trơ trơ bất động.

Người chủ nhà rất ái ngại, thốt lên: "Từ trước tới
nay, chưa có vụ nào làm thí nghiệm mà mâm không quay. Các bác là nhóm
đầu tiên đọc thần chú mà mâm không chịu nghe lời".

Lý giải về hiện tượng mâm quay

Theo ông Vũ Thế Khanh, thành viên nhóm nghiên cứu
của UIA, khi tay người chơi không tiếp xúc với mặt mâm mà phải gián tiếp
thông qua mặt cầu, người chơi chỉ có thể tác dụng lực vuông góc với mặt
mâm (mà phương này thì không gây ra mômen quay cho mâm). Quan sát kỹ
các lần làm thí nghiệm, thấy rõ: người chơi dù vô tình hay cố ý đẩy tay
đi thì quả cầu lập tức lăn ngay, không truyền lực ngang xuống mâm được
nữa. Cách đặt lực như vậy đã làm cho mâm hết "phép lạ".

Thông qua thí nghiệm này, nhóm nghiên cứu kết luận
không hề có tác động của lực sinh học hay lực lượng siêu nhiên nào đó
như mọi người vẫn nghĩ. Thực tế, mâm chỉ có thể quay được khi và chỉ khi
người chơi đặt tay trực tiếp vào mâm tạo mômen quay cho mâm. Nếu lực
này bị khử mất do quả cầu lăn thì mâm không thể quay được.

Nhưng lực cơ học gây mô men quay do đâu mà có?

Khi người chơi đặt tay trực tiếp lên mặt mâm, liên
tục đọc khẩu lệnh thì tâm lý phát sinh tự kỷ ám thị, dần dần bị rơi vào
ảo giác: hình như đang có lực vô hình nào đó làm cho mâm quay và cảm
thấy mâm "chuẩn bị quay", nên người chơi có xu hướng nương theo chiều
quay quy ước trong đầu. Khi đó, vô tình hay hữu ý đã gia tăng lực vào
mặt mâm. Cứ như vậy, mâm sẽ quay càng lúc càng nhanh hơn. Đấy là chưa kể
đến trường hợp trong số đó có một người cố tình đẩy cho mâm quay. Quá
trình dừng mâm lại cũng theo nguyên tắc ấy mà phát sinh tâm lý tương
ứng.

Như vậy, hiện tượng mâm quay là do các lực cơ học
tạo ra, chẳng phải là tác động thần bí nào cả. Thật ra, người chơi chưa
thực sự trong trạng thái "vô tư", chưa thực sự "vô thức". Do vậy, khi
đọc khẩu lệnh họ dần bị rơi vào ảo giác và dĩ nhiên phát sinh hiệu ứng
của lực "tự kỷ ám thị". Hiệu ứng này là thủ phạm gây ra lực cơ học tạo
mômen quay cho mâm. Tuy nhiên, người chơi không hề nghĩ chính mình là
thủ phạm, chính mình bị tự kỷ ám thị nên khi thấy mâm quay thì cho rằng
do yếu tố khách quan nào đó.

Cùng thí nghiệm trên, nhóm nghiên cứu đã tiến hành
với những người có công phu tu thiền hoặc yoga thì mâm không hề quay (vì
họ đã tạo được trạng thái vô thức nên không bị chi phối bởi hiệu ứng
của sự "tự kỷ ám thị").